Ogrody Joela

Albo australijskie jedzenie pozbawione jest smaku, albo na Vanuatu tak nam się zmysł smaku wyostrzył, że wszystko smakowało nam lepiej. Przy śniadaniu zachwycaliśmy się omletem z jajek od vanuackich kurek i smażonymi plackami ze startej tapioki, a to dopiero był początek... Ten dzień bowiem spontanicznie postanowiliśmy spędzić w ogrodzie wioski Bethel.

W chwili postanowienia jeszcze nie zdawaliśmy sobie sprawy z tego, co znaczy vanuacki ogród. Wyobrażaliśmy sobie poletko 20x20 z grządkami podzielonymi równo na sekcje warzyw. No i opadły nam szczęki, znaczy się zostaliśmy nadzwyczaj zaskoczeni i to dosłownie wszystkim. Tym, że wielkie to, że nie widać gdzie się zaczyna a gdzie kończy, że dzikie i gęste, że bez noża nie da rady przejść, że zielone, aż po oczach razi, a najbardziej tym, że w gęstwinie tysiąca gatunków roślin Joel potrafił określić użyteczność i sposób spożywania każdej z nich. No, może poza trawą, którą siekał długim nożem niczym Zorro, torując nam drogę. Okazało się, że w vanuackiej puszczy, nazywanej tutaj ogrodem, większość roślin posiada jakieś właściwości lecznicze - coś jest na ból głowy, coś na wysypkę, coś na rozwolnienie, a coś na ogólną słabość. Z tej długiej lekcji ziołolecznictwa nie zapamiętaliśmy wiele - zapomnieliśmy zeszytów i nie było gdzie zanotować... Ale dowiedzieliśmy się na przykład, że krzaczki, które posadziliśmy wokół domu w Brisbane, są lekarstwem na ból zęba. Trzeba zerwać kilka liści, ścisnąć je i nieco poturbować w dłoniach, żeby pociekł sok i taka papkę przyłożyć na bolący ząb.

Takie wielkie liście służą do zawijania i pakowania żywności. To taka vanuacka folia aluminiowa.Te środkowe krzaki o opadających liściach to niezwykle popularna na Vanuatu tapioka - odpowiednio duże korzenie gotuje się, trze na tarce i zapieka lub przerabia na podobny do mąki miał. Zapytany o to, w jaki sposób trą oni wielkie ilości tapioki czy ziemniaka, Joel obiecał pokazać nam wieczorem wielką tarkę, którą zrobił własnoręcznie z kawałka stali, dziurkując ją gwoździem i młotkiem.

A to polny schowek na tapiokę i ziemniaki oraz tarka, którą wieczorem pokazał nam Joel.Dzikie papryczki czili.Wielkie, rozłożyste liście tej rośliny służą jako parasolki. Nic w rzyrodzie się nie marnuje.

Coś, co wygląda jak rzep, może kryć w sobie całkiem smaczny owoc. W środku wygląda jak owoc passiflory i uwielbiają go vanuackie dzieciaki.Czy ktoś by pomyślał, że pospolity biały ziemniak może produkować takie piękne kwiaty? Używane jako ozdoby kobiece przez... niektóre przechodzące obok kobiety :-).

Mężczyźni, którzy chodzą na polowania do lasu, mogą doznać zmęczenia lub nawet wyczerpania. Z pomocą idą im wtedy gałęzie jednego z drzew. Uciętą gałąź skręca się mocno w dłoniach, a potem wyciska całkiem spore ilości soku prosto do gardła. Taki vanuacki Red Bull.Po ogrodzie krzątały się dzieci Joela - w takim buszu trzeba być ciągle przygotowanym, że nagle ktoś się może wyłonić wśród gęstwiny.

Na poniższym zdjęciu Joel poszedł po szpinak. Powiedział, że w sumie to możemy na niego zaczekać na głównej ścieżce.

Nad tą rośliną Joel długo zastanawiał się, próbując ustalić jej właściwości. W końcu zrezygnowany mruknął, że to ozdoba ogrodu.Te liście już znaliśmy z fabryki dywanów ;-).

W tropikalnym ogrodzie nie mogło zabraknąć trzciny cukrowej, której słodycz i sok to najlepszy sposób na pokonanie zmęczenia upałem. Taka vanuacka Coca-Cola.

Jedyną grządką przypominającą tradycyjny ogród było poletko kapusty, sałaty i papryki. Każda sekcja należała do jednej z kobiet z wioski Bethel.

Liście tej rośliny są lekiem na ból głowy. Wyciśnięte liście zalewa się gorącą wodą i wypija napar. Jeśli, mimo kuracji, ból głowy przez 3 dni nie mija, znaczy to, że malaria i trzeba pójść do lekarza.

Nieco cierpki owoc rośliny X, ale by docenić wysiłki Joela, twardo próbowaliśmy wszystko co nam podawał.

Całkiem znienacka i nie wiedzieć czemu, nagle znaleźliśmy się przy wielkim drzewie zwanym Banya tree. Do tego drzewa łatwo jest trafić, bowiem jego naziemne korzenie sięgają miejsc, z których drzewa prawie jeszcze nie widać. Drzewo było niekończącą się plątaniną leciwych gałęzi, kłączy i lian.

"Właźcie na górę!" - rzucił Joel, bo to jest obowiązkowa czynność wszystkich, którzy przybywają z wizytą do tego drzewa. No więc przez kolejne pół godziny oddawaliśmy się czynności, którą ostatni raz wykonywaliśmy w wieku lat około 10-ciu, a ja pewnie i wcześniej, o ile w ogóle, bo raczej spokojnym dzieckiem byłam. Frajda była niesamowita, a po zrobieniu kilku zdjęć, dołączył do nas i Joel, z którym siedzieliśmy przez kolejne pół godziny na gałęziach Banya (każdy na innym poziomie) i kontynuowaliśmy nasze rozmowy o życiu.

Co niektórym kazano też zwiedzić drzewo od środka.

Potem okazało się, że byliśmy bardzo blisko naszych chatek, choć mieliśmy wrażenie, że zawędrowaliśmy na drugi koniec wioski (metoda mchu w tych warunkach nie zadziałała:-)). To nie koniec lekcji - ostatnią rośliną o specjalnym znaczeniu była palma cykadowa (w Brisbane jest ich pełno). Kawałek liścia tej palmy w języku leśnych zbieraczy na Vanuatu oznacza: "Nie ruszaj, to moje". Zbieracze często bowiem zostawiają w różnych miejscach część swoich plonów, żeby ich nie dźwigać przez cały czas i wówczas oznaczają je kawałkiem takiego liścia.

Z wycieczki po ogrodach wróciliśmy objedzeni i opici, ale Joel nie dawał za wygraną i oświadczył, że idziemy na grapefruity. Dokładnie wiedział, które drzewko, w którym miejscu, ugina się pod cieżarem soczystych słodkich kul, błagając wręcz o pomoc w pozbyciu się ciężaru.

Joel zwykle chodzi na grapefruity ze swoją żoną Elizabeth - on włazi na drzewo i zrzuca owoce, a ona łapie. Joel zdradził, że czasem, gdy mu się nudzi, rzuca tak, by Elizabeth nie mogła złapać i czasem dostaje jej się owocem po głowie, co wywołuje jej złość. Tego dnia Marek odgrywał rolę łapacza grapefruitów i bardzo musiał się starać, by udało mu się nie dostać po głowie.

Przed obiadem rozpracowaliśmy najsłodsze na świecie grapefruity ze dwa.

I czekając, aż szpinak dojdzie w garnku, oddaliśmy się swoim zajęciom. Ja obiegłam z aparatem naszą chatkę i sfotografowałam dwa niezwykle istotne jej elementy, zwłaszcza w kontekście trafienia do chatki nocną porą przy braku oświetlenia. Jednym z elementów były skośnie opadające liście palmy na ostatniej dróżce do drzwi chatki - idąc wyprostowanym, nie dało się ich nie zauważyć, co znaczyło, że meta już blisko. Drugim elementem była pomysłowa klamka ze sznurka, którą należało odnaleźć w ciemności.

Obiad. Młody szpinak został ugotowany tak jak został zerwany, czyli bez żadnej wcześniejszej obróbki, poza ścięciem korzeni. Joel zaprezentował nam także, jak należy taki szpinak jeść - łapiąc ustami pojedyncze gałązki trzymane nad głową.

Po obiedzie kontynuowaliśmy rozmowy o życiu. Joel interesował się naszą pracą i próbował odnaleźć znaczenie, jakie mogłaby ona mieć dla życia ludzi z wioski Bethel. Zadawał wiele trudnych pytań, dużo trudniejszych niż te, które zadają nam przełożeni w pracy. Jako szef wioski Joel pełnił rolę mentora i przewodnika dla jej członków, choć ja miałam nieodparte przeczucie, że szyją poruszającą głową tej rodziny była starowinka, która "nadawała" dzień wcześniej o 5 rano, kiedy czekaliśmy na autobus.

Moment, w kórym się zorientowaliśmy, że wszyscy troje leżymy na ławkach w pozycji na wznak, podziwiając drewnianą konstrukcję wielkiego dachu, był znakiem, że nadszedł chwilowy kryzys i w związku z tym trzeba się ruszyć. "Idziemy nad wodę" - powiedział Joel i jak powiedział, tak się i stało.

Tym razem zatoczka, w której pływaliśmy, miała plażę. Miała też niesamowite skarby w wodzie - jeden z nich niestety martwy, ale tylko dlatego odważyłam się wziąć go w ręce.

Siedzieliśmy w wodzie prawie aż do zmroku, zajadając pozostałe grapefruity, które przynieśliśmy ze sobą, oraz kokosy, których wszędzie wkoło było pełno. Wabiliśmy kokosami małe rybki, robiliśmy łódki z łupinek kokosowych i wyobrażaliśmy sobie, że tak wygląda życie w Raju.

I tak upłynął ostatni dzień we wiosce Bethel, następnego ranka wyruszaliśmy bowiem w długą drogę powrotną. Wieczorem nie spieszyliśmy się do pakowania - ten błogi i zrównoważony rytm życia od jednego pustego żołądka do drugiego, przerywany jedynie wydarzeniami typu wdrapywanie się na drzewo, tudzież uderzenie w głowę spadającym grapefruitem, bardzo nam zasmakował. Ogarnięci wszechobecnym poczuciem spokoju, pamiętaliśmy jednak, że jest to spokój nietrwały i niepewny, niespodziewanie od czasu do czasu targany cyklonami, trzęsieniami ziemi, falami tsunami. W tym też paradoksalnie kryła się tajemnica bogactwa vanuackiego buszu - dzięki soli przynoszonej na ziemię wraz z wodą w czasie letnich cyklonów, zrównana niemal z ziemią roślinność szybko i bujnie mogła odrastać, dając kolejny zdrowy i okazały plon. Dlatego jedną z naczelnych wartości w vanuackiej filozofii życia była ogromna pokora i akceptacja wobec tego, co przyniesie natura.